Chris Brummitt | Associated Press | 19.9.2013
Người dịch: Lê Anh Hùng
(Hà Nội) – Giữa lúc cơn bùng nổ bất động sản đầu tiên đổ vỡ xung quanh mình, nhà phát triển bất động sản người Mỹ Edward Chi vẫn hứa hẹn với các nhà đầu tư là những căn hộ hào nhoáng vẫn sẽ đến tay họ theo đúng kế hoạch. Thậm chí, doanh nhân này còn nói là ông sẽ bán tài sản ở California để hoàn tiền cho họ nếu công việc thi công những dự án mà một công ty bất động sản danh tiếng của Mỹ tiếp thị rầm rộ này phải dừng lại.Nhưng rồi ông Chi lại trốn khỏi một cuộc họp căng thẳng với các chủ nhà tương lai vào năm ngoái và không bao giờ quay lại nữa, để lại những móng nhà của khu chung cư hoen rỉ cùng ít nhất 128 nhà đầu tư đang tức giận, nhiều người trong số họ đã đặt cọc hơn 150.000USD từ tiền tiết kiệm hay tiền vay ngân hàng. Công an nói ông Chi đã rời khỏi Việt Nam và không liên lạc được. Ông Chi là một trong hàng loạt nhà phát triển bất động sản bị cuốn hút vào thị trường BĐS Việt Nam cuối những năm 2000, khi giới chức cộng sản khuyến khích các ngân hàng quốc doanh cung cấp tín dụng dễ dãi cho các nhà đầu tư và các nhà phát triển BĐS như một phần của nỗ lực kích thích nền kinh tế, mà kết quả là giá đất đã tăng mạnh. Đây là một hiện tượng mới đối với Việt Nam, đất nước mới chỉ bắt đầu mở cửa nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung những năm 1980. Nhiều nhà phát triển BĐS là DNNN không có kinh nghiệm về BĐS. Bất chấp những kỳ vọng là quyền sở hữu nhà ở sẽ đến với quảng đại quần chúng, những người mua nhà vẫn thường là các nhà đầu cơ, họ tìm cách mua thông tin về quy hoạch và nhanh chóng kiếm lợi nhuận.
“Bỗng nhiên ai nấy đều ngừng hoạt động sản xuất giày dép, dụng cụ, hay bất kể thứ gì, rồi trở thành các nhà phát triển bất động sản sau một đêm”, Marc Townsend – giám đốc điều hành bộ phận Việt Nam của tập đoàn BĐS toàn cầu CB Richard Ellis Group – nhận xét. “Và quanh thành phố nhan nhản những công trình dở dang.”
Như vô số nước đã nhận ra, giá nhà đất có thể xuống nhanh như khi lên. Việt Nam cũng đã rút ra bài học đắt giá đó vào cuối năm 2010 khi nền kinh tế rơi vào đình trệ. Ở một số vùng, giá cả giảm tới 50%, và không ai tiên đoán về một sự hồi phục. Các ngân hàng thì ngập trong nợ xấu, với nhiều món nợ có thế chấp BĐS, và ngại cho vay – điều này kìm hãm sự tăng trưởng của nền kinh tế từng một thời phát triển rất nhanh.
Với những toà nhà chọc trời và khu phức hợp nhà ở chưa hoàn thiện tạo nên bức tranh nham nhở tại nhiều khu vực của Hà Nội và những nơi khác, những câu chuyện về các nhà phát triển BĐS “bỏ của chạy lấy người” đang xuất hiện trên các diễn đàn trực tuyến cũng như trên các phương tiện truyền thông vốn bị kiểm soát chặt chẽ, mở ra một kênh mới để người ta trút giận vào giới chức cộng sản, những người chịu trách nhiệm quản lý trước tình trạng đầu cơ tràn lan này.
“Chúng tôi bị lừa dối và cũng cảm thấy thất vọng với chính quyền, những người chưa hề tỏ dấu hiệu cho thấy là họ sẽ điều tra về thực trạng này”, ông Trần Thanh Hải – người đã nộp tiền lần đầu 180.000USD để mua một căn hộ 210m2 trong dự án quan trọng nhất của ông Chi là Tricon Towers nằm ở ngoại vi phía Tây Hà Nội – bày tỏ.
Trong bối cảnh các nhà phát triển BĐS thiếu kinh nghiệm cũng như những ngân hàng yếu kém với các khoản cho vay dựa trên thế chấp là các dự án BĐS thua lỗ vẫn còn phải chịu thêm nhiều áp lực, các nhà môi giới BĐS lo ngại là các nhà đầu tư BĐS khác đang chuẩn bị đón nhận một sự ngạc nhiên hãi hùng khác. Chính phủ đã thành lập một công ty quản lý tài sản để mua nợ xấu và đưa chúng ra khỏi bảng cân đối tài khoản của các ngân hàng, song ít người trong ngành tin rằng nó có đủ quyết tâm và quyền lực để giải quyết triệt để vấn để.
Các ngân hàng, mà nhiều trong số đó lại nằm dưới sự điều hành của các vị chủ tịch và cổ đông có nhiều mối quan hệ chính trị ảnh hưởng, dường như không sẵn sàng chấp nhận thua lỗ; họ ưa dấu giếm mức độ rủi ro của mình và đặt cược rằng một cuộc phục hồi kinh tế toàn cầu sẽ dẫn đến hiện tượng tăng giá tài sản. Hai năm sau khi cuộc khủng hoảng trở nên rõ ràng, người ta vẫn chưa biết một khoản nợ xấu nào đã được bán và cũng chưa có sự tính toán chuẩn xác nào về số nợ trong hệ thống.
“Để thay đổi thì bạn cần phải nhận ra vấn đề, mà ở đây người ta lại không nhận ra là có vấn đề”, Sameer Goyal (điều phối viên tài chính và khu vực tư của Ngân hàng Thế giới ở Việt Nam) nhận xét.
Ông Chi, một người Mỹ gốc Việt, là nhân vật nổi tiếng trong giới kinh doanh và đầu tư ở Hà Nội và Tp HCM trước khi đột ngột rời Việt Nam năm ngoái. Một nhà môi giới BĐS biết ông ta nói rằng Chi (theo giấy phép kinh doanh thì năm nay 49 tuổi) từng làm việc trong ngành bảo hiểm trước khi khởi nghiệp kinh doanh BĐS.
Hãng tin AP đã vài lần cố gắng liên lạc với ông Chi bằng cách sử dụng các số điện thoại gắn với địa chỉ ở California mà ông ta sử dụng khi xin cấp giấy phép kinh doanh ở Việt Nam và thông qua gia đình cũng như các đồng nghiệp cũ. Tuy nhiên, tất cả đều bất thành.
Minh Việt, công ty do ông ta thành lập, dường như chỉ gặp đôi chút khó khăn trong việc thu hút các nhà đầu tư khi dự án của ông ở Hà Nội khởi công giữa năm 2009. Họ quảng cáo về ba toà tháp 44 tầng “siêu hiệu đại” với 734 căn hộ và thời hạn bàn giao là cuối năm 2011. Chúng được xây dựng ở ngoại vi phía Tây Hà Nội, khu vực được chính phủ thúc đẩy để trở thành một trung tâm thương mại và dân cư mới. Sau đó, Minh Việt tiếp thị và nhận tiền đặt cọc cho dự án thứ hai trông ra Vịnh Hạ Long, một điểm du lịch ở miền Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, công việc thi công không bao giờ diễn ra ở đây cả.
Những ai nghi ngờ về mức độ tin cậy của ông Chi lại cảm thấy tin tưởng đối tác nước ngoài nổi tiếng của ông ta. Ông Chi nhận được nhượng quyền kinh doanh tại Việt Nam từ Coldwell Banker, và sử dụng thương hiệu của nhà môi giới bất động sản Hoa Kỳ này một cách rộng rãi trong các dự án của mình. Coldwell Banker cho biết họ đã chấm dứt hợp đồng với ông Chi năm 2012 và từ chối bình luận thêm, viện cớ là cảnh sát đang điều tra ông ta.
Một nhà đầu tư Việt kiều cho biết bà tin tưởng dự án Vịnh Hạ Long vì cái tên Coldwell Banker. Bà nói bà cũng từng cho rằng dự án được chính phủ Việt Nam hậu thuẫn, và dẫn ra những quảng cáo trên các phương tiện truyền thông nhà nước. Bà cho hay ông Chi xuất hiện trong một cuộc điện thoại video với đội ngũ bán hàng của mình để ký kết hợp đồng.
“Tôi tin tưởng nó vì danh tiếng của Coldwell Banker, nhưng bây giờ họ lại phủi tay khỏi dự án, y như những gì mà chính phủ Việt Nam đang làm”, nhà đầu tư này nói (bà cho biết tên bà là Ngọc).
Trên trang mạng bóng bẩy quảng bá cho các bất động sản, ông Chi vẫn duy trì chính sách bán hàng “rắn” (hard sell) ngay cả khi hoạt động thi công trở nên phập phù và tranh chấp giữa Minh Việt và Coteccons, nhà thầu xây dựng Việt Nam, xuất hiện. Các bản tin truyền thông nói Minh Việt nợ Coteccons 7,5 triệu USD. Công ty này từ chối bình luận.
Nguyễn Ngọc Tuấn, một kỹ sư 37 tuổi, cho biết ông đã trả 180.000USD cho Minh Việt, 80.000USD từ tiền tiết kiệm và số còn lại vay từ một ngân hàng sở tại. Ông sử dụng hợp đồng ký với Minh Việt để thế chấp cho khoản vay. Ông hiện đang thuê một ngôi nhà, và dự kiến là thất nợ.
“Lương của vợ chồng tôi không đủ để trả lãi ngân hàng”, ông nói. “Tôi đã đề nghị ngân hàng đóng băng khoản vay, nhưng họ không đồng ý. Trong tương lai, tôi dự định sẽ không trả lãi bởi chúng tôi đơn giản là không đủ tiền để nuôi sống gia đình.”
Một quan chức công an cho biết họ đang điều tra ông Chi sau khi các nhà đầu tư nộp đơn khiếu nại, nhưng ông ta lại rời Việt Nam năm ngoái. Ông ta không cho biết tên bởi ông ta không được phép nói chuyện với truyền thông. Chưa rõ cuộc điều tra đã đi đến đâu. AP đã nói chuyện với hai đồng nghiệp Coldwell Banker vẫn ở Việt Nam của ông Chi. Cả hai đều nói cảnh sát chưa tiếp xúc với họ.
Trần Thanh Hải, một nhà đầu tư, cho biết là trong một cuộc họp ngày 12.7 năm ngoái, ông Chi hứa hẹn sẽ hoàn tiền cho khách hàng bằng cách bán nhà ở California nếu cần. Ông và những người khác vẫn đang lần theo dấu vết của ông Chi, song lại chỉ phát hiện ra thêm những sự lừa dối rõ ràng khác.
“Sau đó chúng tôi kiểm tra trên mạng, ngôi nhà kia đã được bán vài lần kể từ năm 2006 và chủ nhân cuối cùng không phải là Edward Chi.”
Những ngày này, showroom từng một thời nhấp nhánh ánh đèn của Tricon Towers đã bị bỏ rơi, với một bảng hiệu rách nát phất phơ trong gió.
Những cọc thép đang han rỉ cùng một khối bê tông là dấu hiệu duy nhất của tham vọng mà ông Chi từng theo đuổi. Trên tuyến phố từng một thời là nơi mà các nhà môi giới bất động sản đặt hàng dãy văn phòng, nay chỉ còn một văn phòng đang hoạt động.
Nguyễn Tuấn Lợi nói rằng ở đỉnh điểm của cơn bùng nổ bất động sản năm 2010, vài tháng sau khi Tricon khởi công, ông bán lại các ngôi nhà chỉ 4 ngày sau khi mua. Giờ đây ông nói là ông cảm thấy may mắn khi kiếm được mỗi tháng một vụ, và đã phải bán chiếc ô tô để mua xe máy.
